Suchodolski Witold Czesław, krypt. Testis, pseud. Tomasz (1887–1967), archiwista, bibliograf, działacz socjalistyczny.
Ur. 29 I w Jeziorku (pow. łomżyński) w wielodzietnej rodzinie, był synem Jana (zm. 1917), uczestnika powstania styczniowego, pracownika gorzelni, kolejno w Jeziorku, Rydzowie i Szczepankowie, oraz Józefy z Młodzianowskich (zm. 1891), właścicielki sklepu kolonialnego w Łomży.
W r. 1897 rozpoczął S. naukę w Gimnazjum Klasycznym w Łomży. Działał tam w kółku samokształceniowym, a od r. 1904 w kierowanym przez Ligę Narodową Związku Młodzieży Polskiej «Zet», z którego jednak po roku przeszedł do związanego z PPS Związku Młodzieży Socjalistycznej. W r. 1905 był jednym z inicjatorów strajku szkolnego i 2 II t.r. wraz z Piotrem Bańkowskim i Wiktorem Supińskim wszedł w skład komitetu strajkowego. W rezultacie został relegowany z gimnazjum i w trybie administracyjnym wysiedlony do pobliskiej Piątnicy. Pod pseud. Tomasz wspólnie z m.in. Romanem Jabłonowskim, Mieczysławem Czarneckim i Romanem Ciborowskim zorganizował w Łomży komórkę nielegalnej PPS. Za wykrycie w jego mieszkaniu bomby został aresztowany i od grudnia t.r. był więziony w Łomży. Dn. 16 V 1906 wraz z Wincentym Jastrzębskim zesłano go na czas trwania stanu wojennego w Król. Pol. do pow. berezowskiego w gub. tobolskiej. Z miejsca zesłania wkrótce zbiegł i przez Odessę, gdzie mieszkał jego ojciec, dotarł do Krakowa. Dn. 10 VI 1907 w tamtejszym IV Gimnazjum zdał eksternistycznie maturę, po czym rozpoczął t.r. studia historyczne na Wydz. Filozoficznym UJ. Słuchał wykładów m.in. Wacława Tokarza, Stanisława Krzyżanowskiego i Franciszka Bujaka. Pod kierunkiem Stanisława Kutrzeby napisał pracę Litewskie przywileje ziemskie, za którą otrzymał nagrodę. Działał w krakowskiej sekcji PPS-Lewicy oraz Stow. Polskiej Młodzieży Postępowej «Spójnia». Od 11 I 1909 był sekretarzem «Spójni» a następnie jej prezesem. Współorganizował antyklerykalne manifestacje «Spójni», m.in. przeciw bp. krakowskiemu kard. Janowi Puzynie za negatywne stanowisko wobec projektu złożenia prochów Juliusza Słowackiego w katedrze na Wawelu (2 VI t.r.) oraz przeciw wykładom chrześcijańskiej nauki społecznej, rozpoczętym na Wydz. Teologicznym UJ przez ks. Kazimierza Zimmermanna (19 XI 1910). Współpracował w r. 1910 ze związanym ze «Spójnią» krakowskim czasopismem „Głos Młodzieży Socjalistycznej”, redagowanym przez Juliana Leszczyńskiego i Eugeniusza Przybyszewskiego. Przemycał do Król. Pol. druki socjalistyczne. Z powodu złego stanu zdrowia przerwał studia w r. 1911 i wyjechał do sanatorium studenckiej Bratniej Pomocy w Zakopanem. Z braku środków finansowych po pół roku wrócił do Król. Pol. Zamieszkał w Warszawie, gdzie pracował jako guwerner posługując się fałszywym paszportem austro-węgierskim. Już jednak w r. 1912 osiadł ponownie w Krakowie i podjął studia na UJ, tym razem na Wydz. Prawa; słuchał wtedy wykładów m.in. Franciszka Fiericha, Stanisława Estreichera, Bolesława Ulanowskiego i Stanisława Wróblewskiego.
Wybuch pierwszej wojny światowej, 1 VIII 1914, zastał S-ego na wakacjach w majątku Dębina Demszyniecka (pow. kamieniecki) na Podolu rosyjskim. Uznany za jeńca cywilnego, został internowany w Kamyszłowie (gub. permska), skąd w lipcu 1915 jako obywatel austro-węgierski narodowości słowiańskiej przeniósł się do Charkowa. W tamtejszym polskim gimnazjum uczył historii, pracował też w Domu Polskim oraz Czytelni Robotniczej. Po zajęciu Charkowa przez armię niemiecką, w lipcu 1918, współpracował (m.in. z Feliksem Konem) z charkowskim organem PPS-Lewicy, „Robotnik na Ukrainie”, redagowanym przez Aleksandra Ostrowskiego (ukazały się dwa numery); 18 VIII t.r. wrócił do Warszawy. Uczył tam historii w żeńskiej szkole średniej Leontyny Rudzkiej. Zaprzestał wtedy działalności politycznej.
Dn. 20 XI 1919 rozpoczął S. pracę w Arch. Skarbowym w Warszawie. Podczas wojny polsko-sowieckiej 1920 r. służył jako ochotnik w WP. Po podpisaniu polsko-sowieckiego pokoju w Rydze (18 III 1921) oraz rozpoczęciu w poł. t.r. prac rewindykacyjnych został naczelnikiem Wydz. Archiwów Administracyjnych Delegacji Polskiej w Komisjach Mieszanych: Reewakuacyjnej i Specjalnej. Pracował w Piotrogrodzie (od r. 1924 Leningrad) i Moskwie razem m.in. z Aleksandrem Birkenmajerem, Marcelim Handelsmanem, Wincentym Łopacińskim, Marianem Morelowskim i Józefem Siemieńskim. Pełnił różne funkcje w delegacji, m.in. był zastępcą jej prezesa. Doświadczenia z pracy w ZSRR zawarł w artykułach: Co zwrócił Warszawie traktat ryski? („Kron. Warszawy” R. 1: 1925 nr 12, pod krypt. Testis), Wykonanie artykułu XI traktatu ryskiego w zakresie archiwów państwowych („Archeion” T. 1: 1927), Organizacja archiwów w Rosji Radzieckiej (tamże T. 3: 1928) oraz Zarys rewindykacji polskiego mienia muzealnego z Rosji na podstawie traktatu ryskiego („Wystawa rewindykacyjna Zbiorów Państwowych”, W. 1929).
W r. 1929 wrócił S. do Warszawy i 12 VI t.r. został mianowany dyrektorem Dep. IV Nauki i Szkół Wyższych w Min. WRiOP. S. uważany za bliskiego współpracownika Janusza Jędrzejewicza, po objęciu przez niego 12 VIII 1931 funkcji ministra WRiOP został już 29 VIII, po przejściu na emeryturę Stanisława Ptaszyckiego, naczelnym dyrektorem Archiwów Państw., funkcjonujących jako wydział Min. WRiOP. Na stanowisku tym zajmował się organizacją sieci archiwów terenowych, kształceniem pracowników, repartycją zbiorów i zespołów archiwalnych przekazywanych przez ZSRR oraz programem prac inwentaryzacyjnych. Opublikował artykuł wspomnieniowy Strajk szkolny w gimnazjach łomżyńskich („Nasza walka o szkołę polską”, Red. B. Nawroczyński, W. 1932 I). Od r. 1932 redagował wraz z Łopacińskim warszawski rocznik „Archeion”; opublikował w nim artykuł Estońska ustawa archiwalna (T. 13: 1935). Wobec zagrożenia wojennego zabezpieczył w czerwcu 1939 najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w forcie Sokolnickiego na Żoliborzu.
Podczas okupacji niemieckiej, po przejęciu zarządu polskich archiwów przez Urząd Archiwalny (Archivamt) Generalnego Gubernatorstwa, S. pod koniec r. 1939 został zatrudniony w Arch. Skarbowym; zajmował się tam m.in. rejestracją akt Wydz. Archiwów Państw.; sprawował pieczę nad archiwum Potockich w Jabłonnie pod Warszawą oraz przygotował do wysyłki do Berlina archiwum niemieckiego konsulatu generalnego w Warszawie. Jednocześnie z ramienia władz polskiego państwa podziemnego pełnił funkcję dyrektora Archiwów Państw. i kierował rejestracją archiwaliów wywożonych do Rzeszy. Od listopada t.r. należał do kierowanej przez Antoniego Olszewskiego Komisji Likwidacyjnej Strat Kulturalnych i Odszkodowań, której raporty były przesyłane rządowi RP na emigracji; m.in. sporządził dla niej wykaz niemieckich zniszczeń i rabunków warszawskich archiwaliów z września i października. Od r. 1942 działał w Delegaturze Rządu na Kraj w Dep. Likwidacji Skutków Wojny, kierowanym przez Olszewskiego, a następnie Bogdana Domosławskiego oraz w Dep. Oświaty i Kultury, kierowanym przez Stanisława Lorentza; pracował też w Zespole Archiwów, kierowanym przez Jana Zachwatowicza. W czasie powstania warszawskiego zbiegł 8 VIII 1944 z konwoju ludności cywilnej, kierowanej przez Niemców do obozu przesiedleńczego w Pruszkowie i schronił się w Podkowie Leśnej. Po kapitulacji powstania i ewakuacji mieszkańców Warszawy uczestniczył od poł. listopada 1944 do poł. stycznia 1945 wspólnie z Lorentzem i Włodzimierzem Antoniewiczem w wywożeniu archiwaliów ocalałych w Warszawie do klasztoru Paulinów w Częstochowie i innych miejsc. Pod koniec r. 1944 asystował przy ekspediowaniu ksiąg grodzkich i ziemskich północnego Mazowsza z AGAD do Hanoweru.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Warszawy, minister oświaty Stanisław Skrzeszewski powierzył S-emu 13 II 1945 tymczasową opiekę nad polskimi archiwami. Dn. 6 III t.r. decyzją ministra kultury i sztuki Wincentego Rzymowskiego S. wszedł do Komitetu Rzeczoznawców do Rewindykacji i Odszkodowań. Mianowany przez Skrzeszewskiego 12 IV prowizorycznym dyrektorem Archiwów Państw., zajął się m.in. organizacją archiwów na tzw. Ziemiach Odzyskanych. W l. 1945–7 należał do warszawskiego Klubu Literackiego i Naukowego, od r. 1946 był członkiem sądu koleżeńskiego Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich (od r. 1954 Stow. Bibliotekarzy Polskich). W r. 1948 wznowił wydawanie „Archeionu”, który redagował z Piotrem Bańkowskim. Powojenny stan archiwów opisał w artykułach: Straty archiwów warszawskich w czasie wojny i okupacji („Kwart. Hist.” R. 55: 1947), Archiwa polskie w obliczu strat poniesionych w czasie wojny („Przegl. Bibliot.” R. 15: 1947 z. 1, 2), Archiwa polskie za okupacji 1939–1945 („Archeion” T. 17: 1948) oraz Sprawy archiwalne, rewindykacja i organizacja archiwów w związku z potrzebami nauki historycznej („Arch. Kom. Hist. PAU” T. 16: 1948).
Dn. 1 II 1949 został S. zwolniony z funkcji dyrektora Archiwów Państw. pod fałszywym zarzutem planowania akcji przerzutu na Zachód archiwaliów pochodzenia holenderskiego; zaprzestał też redagowania „Archeionu”. Zatrudnił się t.r. w AGAD jako samodzielny pracownik naukowy. T.r. uporządkował tam i sporządził inwentarz kartkowy akt Tow. Przyjaciół Nauk oraz kancelarii Starszego Inspektora Fabrycznego Guberni Warszawskiej (Akta Kancelarii Starszego Inspektora Fabrycznego Guberni Warszawskiej, „Archeion” T. 21: 1952). Pod koniec r. 1949 przeszedł na emeryturę. Dn. 1 V 1953 został zatrudniony na stanowisku kierownika Pracowni Bibliograficznej IBL PAN, po czym 11 VIII t.r. objął tam kierownictwo Pracowni Edytorstwa i Dokumentacji; wszedł też do Rady Naukowej IBL PAN. Był autorem opracowania „«Krytyka» 1899–1914. Bibliografia zawartości” (Wr. 1953) oraz jednym z tłumaczy książki K. G. Mitiajewa „Teoria i praktyka pracy archiwalnej” (W. 1954). Mimo braku wyższego wykształcenia otrzymał 27 VII 1954, na podstawie dorobku naukowego oraz rekomendacji sekretarza naukowego PAN Stefana Żółkiewskiego, stopień naukowy docenta. Był redaktorem naukowym „Polskiej Bibliografii Literackiej” za l. 1944–50 i 1956–64 (Ł.–W.–Wr. 1957–8, 1960–7). Od r. 1960 pracował w IBL PAN jako konsultant naukowy. W r. 1961 ogłosił biogram Wiktora Hahna w PSB, a w r. 1965 artykuł W 60 lat po okresie walki o polską szkołę i język („Przegl. Hist.-Oświat.” R. 8 nr 2/3). Był przewodniczącym sekcji archiwalnej warszawskiego Tow. Miłośników Historii, członkiem Tow. Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej oraz Tow. Kultury Moralnej. Zmarł 9 II 1967, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kw. 154–III–11). Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem 10-lecia Polski Ludowej oraz Medalem Zwycięstwa i Wolności.
S. był dwukrotnie żonaty; pierwszy raz z Jadwigą z Chrząszczewskich 1.v. Graff, historyczką sztuki, od r. 1942 członkinią Dep. Likwidacji Skutków Wojny Delegatury Rządu na Kraj, która zginęła w powstaniu warszawskim. Powtórnie ożenił się z Zofią z Chaszkowskich, uprzednio żoną Zygmunta Limanowskiego (zob.).
Pośmiertnie opublikowano artykuł S-ego Ze wspomnień archiwisty („Walka o dobra kultury. Warszawa 1939–1945”, Red. S. Lorentz, W. 1970 I).
Gwardiak J., Uczestnicy działań niepodległościowo-rewolucyjnych na ziemi łomżyńskiej 1794–1918. Leksykon, Łomża 2005 (bibliogr.); Kormanowa, Mater. do bibliogr. 1866–1918; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; PSB (Łopaciński Wincenty); Słown. pol. tow. nauk., II cz 2; Słownik biograficzny archiwistów polskich, W.–Ł. 1988 I (bibliogr.); – Chmielewski Z., Polska myśl archiwalna w XIX i XX wieku, W.–Szczecin 1994; Dobroński A., Łomża w latach 1866–1918, Łomża–Białystok 1993 s. 151–2; Grabowski W., Delegatura Rządu Rzeczypospolitej na Kraj 1940–1945, W. 1995; tenże, Polska tajna administracja cywilna 1940–1945, W. 2003; Hulewicz J., Studia wyższe młodzieży z zaboru rosyjskiego w uczelniach galicyjskich w latach 1905–1914, „Zesz. Nauk. UJ.” 1958, Prace Hist. z. 3 s. 242, 275; Kroll B., Rada Główna Opiekuńcza 1939–1945, W. 1985; Mamczak-Gadkowska I., Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej, P. 2006 s. 67 (fot.); Postępowe tradycje młodzieży akademickiej w Krakowie, Oprac. H. Dobrowolski, Kr. 1962; Strzembosz T., Rzeczpospolita podziemna. Społeczeństwo polskie a państwo podziemne 1939–1945, W. 2000; Tomczak A., Zarys dziejów archiwów polskich, Tor. 1980 cz. II s. 20, 125; Walka o dobra kultury. Warszawa 1939–1945, Red. S. Lorentz, W. 1970 I 445–61; – Jastrzębski W., Wspomnienia 1885–1919, W. 1966; Jędrzejewicz W., Wspomnienia, Wr. 1993; Konarski K., Dalekie a bliskie, Wr. 1965; V sprawozdanie dyrekcji Gimnazjum IV w Krakowie za r. szk. 1907, Kr. 1907 s. 77; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Archeion” T. 47: 1967 s. 283, T. 48: 1968 s. 256–62 (fot.), „Archiwista” R. 3: 1967 nr 2 s. 39–40, „Kwart. Hist.” R. 74: 1967 nr 4 s. 1157–9; – AAN: Księga nabytków, nr 1356 (Min. WRiOP, spuścizna po S-m); AGAD: sygn. 39/18 (akta osobowe, inwentarz kartkowy Tow. Przyjaciół Nauk, III Oddz. Arch., arch. zakładowe); AP w Kr.: Akta IV Gimnazjum w Kr.; Arch. Diec. w Łomży: Metryka chrztu paraf. Piątnica; Arch. IBL PAN: Akta osobowe S-ego; Arch. UJ: sygn. S II 197a, 198a, 205a, 206a, 215, 217, 226b, 228a, 240b, 248c (katalogi studenckie Senatu); Naczelna Dyrekcja Archiwów Państw. w W.: Arch. zakładowe, akta osobowe S-ego.
Małgorzata Osiecka